Operatie Re-creatie: een participatief proces

De aanpassing van een speelplaats aan de klimaatontregeling vereist veranderingen in de gewoonten en praktijken van leerlingen, leerkrachten, onderhoudspersoneel, opvoeders, ouders, enz.

Om ervoor te zorgen dat de aanpassingen beantwoorden aan de behoeften van de schoolgemeenschap en duurzaam zijn, is de deelname van de rechtstreeks betrokken personen essentieel.

Daarom stelt Operatie Re-creatie een participatief proces voor waarbij alle speelplaatsgebruikers worden betrokken bij de diagnose, het ontwerp maar ook bij sommige aspecten van de uitvoering van de werkzaamheden en het onderhoud.

Verslag van de in het schooljaar 2021-2022 toegepaste methodologie om alle nodige personen te betrekken.

Stap 1: technische diagnose

Het studiebureau Ecorce heeft elke school bezocht om een plan van de speelplaats te maken en een technische diagnose te stellen:

Inventaris van het bestaande (bv: meubilair)
Inventaris van de troeven (bv: bestaande fietshoek, bepaalde zones)
Inventaris van de beperkingen (bv: zeer uitgebreid wortelstelsel van de bomen)
Regenwaterbeheer (bv: stilstaand water, regenwatertank)
Synthese van de uitdagingen

Stap 2: begeleidinsgcomité

De vzw Tournesol-Zonnebloem ontmoette het projectteam in elke school. Deze uitwisseling diende om:

het kader van het project en het verloop van de begeleiding vast te stellen
de ambities van de school te preciseren en de obstakels te identificeren
de begeleiding aan de specifieke kenmerken van de school te aanpassen
de bij alle leerlingen en per klas uit te voeren enquête* over hun ervaringen op de bestaande speelplaats te presenteren

*U vindt de enquête onderaan de pagina.

Stap 3: bewustmakingsdag met de leerlingen

Een groep van 12 tot 16 ambassadeur-leerlingen heeft deelgenomen aan de door de vzw Tournesol-Zonnebloem georganiseerde dag in elke school. Van elk leerjaar is ten minste één leerling aanwezig om de behoeften en wensen van hun leeftijdsgroep te vertegenwoordigen.

De ochtend was bedoeld om de leerlingen bewust te maken van de uitdagingen van een groene speelplaats:

spel rond biodiversiteit en de groene en blauwe netwerken in Brussel
experiment rond doorlaatbaarheid
oefening over hitte-eilanden in de stad

De leerlingen voerden vervolgens een audit rond biodiversiteit en een diagnose rond hun gevoelsmatige ervaringen uit van de bestaande speelplaats.

De middag was gewijd aan het ontwerpen van hun ideale speelplaats via:

inspirerende beelden van plaatsen in België of daarbuiten,
pictogrammen* die inrichtingen of activiteiten illustreren,
een samenwerkingsoefening en prioritering van geselecteerde pictogrammen.

Aan het eind van de dag werd één plan opgesteld en met een enquête* aan alle leerlingen voorgelegd.

* U vindt de pictogrammen en de enquête onderaan de pagina.

Stap 4: Bijeenkomst met de betrokken volwassenen

Opvoeders, directie, inrichtende macht, leerkrachten, onderhoudspersoneel, ouders, … Het adviesbureau 21 solutions nodigde iedereen uit die bij het project betrokken is.

Op het programma:

gevoelsmatige diagnose van de bestaande speelplaats,
inspiratie van wat elders bestaat,
ontdekking van het plan van de leerlingen,
bespreking van de belemmeringen en hefbomen,
voorstellen voor inrichting van de toekomstige speelplaats.

Stap 5: bespreking van het ontwerpvoorstel

Met de in de vorige stappen verzamelde inhoud (technische en gevoelsmatige diagnoses en wensen van de verschillenden betrokkenen), stelde Ecorce aan elke school een eerste plan voor om de verdeling in zones en het type inrichtingen te valideren.

Op basis van deze plannen konden de scholen en hun inrichtende macht hun prioriteiten vaststellen en een collectieve visie voor hun toekomstige speelplaats bepalen.

Stap 6: de schets

Het consortium van architecten en landschapsontwerpers nam het over en zette het eerste plan om in een echte schets, met integratie van:

technische beperkingen (brandtoegang, regenwaterbeheer, geluidsverspreiding, …),
de beperkingen in verband met het gebruik (gebruiksintensiteit en veelzijdigheid van de verschillende zones, verkeersstroom, aan elke leeftijdsgroep aangepaste inrichtingen, …),
en de beste praktijken die moeten worden toegepast (inclusiviteit van ruimtes, diversiteit van vloerbedekking, makkelijk te onderhouden inrichtingen, …).

De schets ging heen en weer van en naar het projectteam waarbij telkens verder werd gegaan in de concretisering: keuze van vloerbedekking, soorten installatie, materialen, randen, enz.

Ook een eerste begrotingsraming en technische studies (fauna-analyse, inventaris van te recupereren materialen, enz.) hebben de besprekingen verrijkt en de definitieve beslissingen mogelijk gemaakt.

Stap 7: het eindontwerp

Na de laatste opmerkingen van de school en zijn inrichtende macht, pasten de architecten het plan aan om een eindontwerp met een budget te maken.

Stap 8: tentoonstelling van het eindontwerp

Sommige scholen hebben het plan van hun toekomstige speelplaats opgehangen om het resultaat van het participatief proces te presenteren aan leerlingen, ouders en andere leden van het schoolteam.

Het vervolg...

Voor elke school is een planning opgesteld met alle volgende stappen:

het opstellen van de aanvraag voor de stedenbouwkundige vergunning voor scholen die dat vereisen,
het opstellen van de uitvoeringsdossiers met de nodige validatieperiodes volgens de inrichtende macht,
de lancering en gunning van overheidsopdrachten voor werken,
start van de werken, follow-up en oplevering van de nieuwe speelplaats.

Geduld is vereist…

Voor een overzicht van dit participatief proces, de obstakels en goede praktijken om in gedachten te houden, bekijk de presentatie van ARTER Architects in het Frans (Part 1 – Part 2) tijdens het evenement op 3 oktober 2022.

Hulpmiddelen

Pic2school : inspraaktool gemaakt door Kind & Samenleving die inspireert, concrete ideeën aanreikt en jong en oud helpt om ruimtelijk te denken, voorbij de speeltoestellen. Het gebruik van Pic2school is gratis voor niet-commercieel gebruik. Tournesol-Zonnebloem vzw heeft in het kader van dit project enkele pictogrammen gewijzigd. Download de pictogrammen gebruikt voor Operatie Re-creatie, evenals de inspirerende beelden die bij elk pictogram horen.
Download het enquêtesjabloon voor de diagnose en het verzamelen van de mening van de leerlingen over het plan.